Project CHIRP
Onderzoek naar
achteruitgang Scholekster
achteruitgang Scholekster
Nieuwsoverzicht
25-10-2022
Zendergegevens Scholekster openbaar gemaakt
13-09-2022
Symposium Scholekster
04-05-2022
Demografische oorzaken achteruitgang scholeksterpopulatie Schiermonnikoog
14-03-2022
Aanpassingsvermogen in een veranderende wereld
31-01-2022
Scholeksters vermijden verstoorde hoogwatervluchtplaats
27-01-2022
Relatie tussen hoogwatervluchtplaats, foerageergebied en voedsel
01-10-2021
Handleiding voor het kwantificeren van lichaamsconditie
14-09-2021
“Broedkolonie” Scholeksters op Ameland
24-08-2021
Broeddispersie bij Scholeksters
24-08-2021
Verstoring door vliegverkeer heeft meestal geen effect op overleving
23-02-2021
Inefficiënte scholeksters hebben meer last van verstoring
24-09-2020
Hoeveel last hebben wadvogels van vliegtuigen?
04-12-2019
Gevolgen van voedsel specialisatie voor foerageerpatronen
19-11-2019
Scholekster weekend 2020 Groningen
11-11-2019
Overwinteringsgebieden van in Nederland broedende Scholeksters
03-06-2019
Effect van slijtage en verlies van kleurringen op overlevingsschattingen
04-05-2019
Scholekster op het dak
26-03-2019
AviNest App: Nu beschikbaar in de Play Store
25-02-2019
Migratie en overleving van Scholeksters in Nederland
21-12-2018
Is het landbouwgebied een valkuil voor de scholekster?
16-12-2018
Ook in 2018 goed broedseizoen in de Buurdergrie op Ameland
29-11-2018
De eerste bevindingen zenderonderzoek scholeksters in Assen
06-11-2018
Geef je nu op voor het 9e Scholeksterweekend!
16-10-2018
Verslag CHIRP vrijwilligersdag 2018
20-08-2018
Van Vlieland naar Texel, Apeldoorn of Scandinavië en weer terug
18-07-2018
Uitnodiging CHIRP vrijwilligersdag 13 oktober 2018
05-04-2018
Op en neer van Vlieland naar broedgebieden
13-03-2018
IJs Waddenzee zorgt voor lokale verplaatsing gezenderde scholeksters
06-03-2018
Successful winter catches 2018: More than 700 oystercatchers ringed!
13-02-2018
Nature Today: Texelse graslanden trekken scholeksters van Vlieland
11-01-2018
Welke Vliehors-scholeksters weten de weg naar Texel?
27-12-2017
42 scholeksters gezenderd op de Vliehors
06-11-2017
Aankondiging Scholeksterweekend 2018
18-10-2017
Hoe snel en hoog trekken Noordelijke scholeksters?
02-09-2017
Steeds meer zendervogels terug(gevonden) in de Waddenzee
20-08-2017
Verslag CHIRP vrijwilligersdag 2017
26-07-2017
Viermaal is scheepsrecht voor scholekster in Friesland
06-07-2017
Update zendervogels Vliehors
29-06-2017
Overleving en migratie van scholeksters in Nederland
27-06-2017
CHIRP vrijwilligersdag: 19 augustus 2017!
12-06-2017
Update: CHIRP-broedseizoen
09-06-2017
Broedvogels op de Vliehors: Nieuwe zenders en storm
21-04-2017
Wat deden de gezenderde scholeksters afgelopen winter?
13-04-2017
Update CHIRP-scholekster waarnemingen
12-04-2017
Ringaflezingen met BirdRing direct naar Wadertrack!
10-04-2017
Zegt snavelkleur iets over conditie?
16-03-2017
Gezenderde scholekster Wietske teruggevonden
14-03-2017
Woerden valt niet in de smaak bij gezenderde scholekster
07-03-2017
De wintervangsten zijn afgesloten!
23-02-2017
Nieuwe kleurringcodes in Wadertrack
13-02-2017
Vroege Vogels reportage over gezenderde scholeksters
10-02-2017
Productie kleurringstrengen in volle gang
10-02-2017
UvA-BiTS pagina online
10-02-2017
Succesvolle eerste wintervangsten
10-02-2017
Nieuwe kleurringcodes
25-10-2022
Zendergegevens Scholekster openbaar gemaakt
13-09-2022
Symposium Scholekster
04-05-2022
Demografische oorzaken achteruitgang scholeksterpopulatie Schiermonnikoog
14-03-2022
Aanpassingsvermogen in een veranderende wereld
31-01-2022
Scholeksters vermijden verstoorde hoogwatervluchtplaats
27-01-2022
Relatie tussen hoogwatervluchtplaats, foerageergebied en voedsel
01-10-2021
Handleiding voor het kwantificeren van lichaamsconditie
14-09-2021
“Broedkolonie” Scholeksters op Ameland
24-08-2021
Broeddispersie bij Scholeksters
24-08-2021
Verstoring door vliegverkeer heeft meestal geen effect op overleving
23-02-2021
Inefficiënte scholeksters hebben meer last van verstoring
24-09-2020
Hoeveel last hebben wadvogels van vliegtuigen?
04-12-2019
Gevolgen van voedsel specialisatie voor foerageerpatronen
19-11-2019
Scholekster weekend 2020 Groningen
11-11-2019
Overwinteringsgebieden van in Nederland broedende Scholeksters
03-06-2019
Effect van slijtage en verlies van kleurringen op overlevingsschattingen
04-05-2019
Scholekster op het dak
26-03-2019
AviNest App: Nu beschikbaar in de Play Store
25-02-2019
Migratie en overleving van Scholeksters in Nederland
21-12-2018
Is het landbouwgebied een valkuil voor de scholekster?
16-12-2018
Ook in 2018 goed broedseizoen in de Buurdergrie op Ameland
29-11-2018
De eerste bevindingen zenderonderzoek scholeksters in Assen
06-11-2018
Geef je nu op voor het 9e Scholeksterweekend!
16-10-2018
Verslag CHIRP vrijwilligersdag 2018
20-08-2018
Van Vlieland naar Texel, Apeldoorn of Scandinavië en weer terug
18-07-2018
Uitnodiging CHIRP vrijwilligersdag 13 oktober 2018
05-04-2018
Op en neer van Vlieland naar broedgebieden
13-03-2018
IJs Waddenzee zorgt voor lokale verplaatsing gezenderde scholeksters
06-03-2018
Successful winter catches 2018: More than 700 oystercatchers ringed!
13-02-2018
Nature Today: Texelse graslanden trekken scholeksters van Vlieland
11-01-2018
Welke Vliehors-scholeksters weten de weg naar Texel?
27-12-2017
42 scholeksters gezenderd op de Vliehors
06-11-2017
Aankondiging Scholeksterweekend 2018
18-10-2017
Hoe snel en hoog trekken Noordelijke scholeksters?
02-09-2017
Steeds meer zendervogels terug(gevonden) in de Waddenzee
20-08-2017
Verslag CHIRP vrijwilligersdag 2017
26-07-2017
Viermaal is scheepsrecht voor scholekster in Friesland
06-07-2017
Update zendervogels Vliehors
29-06-2017
Overleving en migratie van scholeksters in Nederland
27-06-2017
CHIRP vrijwilligersdag: 19 augustus 2017!
12-06-2017
Update: CHIRP-broedseizoen
09-06-2017
Broedvogels op de Vliehors: Nieuwe zenders en storm
21-04-2017
Wat deden de gezenderde scholeksters afgelopen winter?
13-04-2017
Update CHIRP-scholekster waarnemingen
12-04-2017
Ringaflezingen met BirdRing direct naar Wadertrack!
10-04-2017
Zegt snavelkleur iets over conditie?
16-03-2017
Gezenderde scholekster Wietske teruggevonden
14-03-2017
Woerden valt niet in de smaak bij gezenderde scholekster
07-03-2017
De wintervangsten zijn afgesloten!
23-02-2017
Nieuwe kleurringcodes in Wadertrack
13-02-2017
Vroege Vogels reportage over gezenderde scholeksters
10-02-2017
Productie kleurringstrengen in volle gang
10-02-2017
UvA-BiTS pagina online
10-02-2017
Succesvolle eerste wintervangsten
10-02-2017
Nieuwe kleurringcodes
11-11-2019
Auteur: Bruno Ens
Zeer recent is in Limosa een artikel verschenen over waar de in Nederland broedende Scholeksters overwinteren. Dat artikel had niet geschreven kunnen worden zonder de grote aantallen vrijwilligers die Scholeksters vangen en van kleurringen voorzien en de nog grotere aantallen vrijwilligers die die Scholeksters aflezen. Voor een persoonlijk dankwoord in Limosa was geen ruimte. Daarom onderaan dit nieuwsbericht een persoonlijk dankwoord aan alle ringers en aflezers die een bijdrage hebben geleverd.
Uit het onderzoek blijkt dat de meeste Scholeksters die aan de kust broeden ook aan de kust overwinteren. Meestal is dat in de buurt van het broedgebied, al zijn er vogels die naar kustgebieden elders trekken. De vogels die in het noordelijke binnenland broeden overwinteren vooral in de Waddenzee, terwijl vogels die in het zuidelijke binnenland broeden vooral in de Delta en Frankrijk overwinteren, al is er geen scherpe grens te trekken (Figuur 1).
Figuur 1. Taartdiagrammen van de overwinteringsgebieden voor verschillende ringplaatsen van broedende Scholeksters. De taartdiagrammen zijn gecentreerd op de ringlocatie, terwijl de kleur het overwinteringsgebied aangeeft.
Hoewel er dus in het binnenland geen absolute grens te trekken is tussen noordelijk overwinterende broedvogels en zuidelijk overwinterende broedvogels is het wel zo dat de meeste broedvogels van Zuid-Holland in de Delta overwinteren en de meeste broedvogels van Friesland en Groningen in de Waddenzee. Daar krijgen ze met heel verschillende problemen te maken. In de Oosterschelde is veel habitat verdwenen door de Deltawerken en de overgebleven wadplaten verdwijnen door zandhonger. De vooruitzichten voor de Scholekster zijn hier zeer somber. In de Waddenzee is de mechanische kokkelvisserij gestopt en er is ook al jaren niet meer op droogvallende mosselbanken op mossels gevist. Er mag echter nog wel handmatig op kokkels worden gevist. Het huidige voedselaanbod is lager dan vroeger. De mosselbanken zijn wel teruggekeerd na de overbevissing rond 1990, maar zijn meer en meer gemengd met Japanse oesters en daardoor veel minder aantrekkelijk voor Scholeksters. En tenslotte is het bestand van nonnetjes, een ander belangrijk schelpdier, ingestort.
Verschillen in omstandigheden in het overwinteringsgebied kunnen doorwerken in de ontwikkelingen van de broedvogels in het binnenland. In een eerdere analyse van deze gegevens in het kader van CHIRP bleek de overlevingskans opvallend genoeg tijdens de winter lager te zijn in de Waddenzee dan in de Delta. Dit benadrukt het belang van het goed beschrijven van de connectiviteit tussen broedgebied en overwinteringsgebied bij het schatten van de jaarlijkse overleving.
Belangrijk doel van het onderzoeksproject CHIRP is deze relaties verder te onderzoeken en zo te achterhalen wat nu de belangrijkste oorzaken zijn van de achteruitgang van de Scholekster in Nederland.
Ondanks de enorme afleesinspanning hebben we van een aanzienlijk aantal individuen geen aflezingen in de winter (Figuur 1). We mogen niet zonder meer aannemen dat de onbekende overwinteringsgebieden gemiddeld genomen gelijk zijn aan de bekende overwinteringsgebieden. Het percentage individuen zonder bekende overwinteringsplek verschilt sterk tussen populaties. De laagste percentages zijn voor Vlieland (14%), Terschelling (Fr) en Neeltje Jans (beide 18%). Dit zijn alle drie kustpopulaties waar de meeste vogels ’s winters in het nabijgelegen kustgebieden (Waddenzee en Oosterschelde) overwinteren en waar ’s winters veel wordt afgelezen. In het algemeen is het zo dat het percentage individuen met onbekende overwinteringsplek voor kustbroeders veel lager is dan voor binnenlandvogels, gemiddeld respectievelijk 35% en 59%.
Om een idee te krijgen waar die vogels met onbekende overwinteringsplek zouden kunnen overwinteren hebben we het aantal waargenomen gekleurringde Scholeksters vergeleken met de gemiddelde aantallen overwinteraars (Figuur 2). Op de vastelandskust van Friesland en Groningen zijn een aantal grote hvp’s waar maar heel weinig gekleurringde Scholekster worden afgelezen (Figuur 2). Dit is ook het geval voor Schiermonnikoog, vooral op de oostelijke helft van het eiland, en op Rottumerplaat (Fr). Op Ameland (Fr) daarentegen worden ’s winters een groot aantal gekleurringde Scholeksters afgelezen (Figuur 2).
Het komende Scholekster weekend is aan de vastelandskust van Groningen en dat is dus een mooie gelegenheid om daar Scholeksters op te sporen die er al tijden in lijken te slagen onder de radar te blijven. Dat is wel een uitdaging, want een belangrijke reden dat veel Scholeksters daar onder de radar weten te blijven is dat het aflezen op de vastelandskust van Groningen bepaald niet makkelijk is. Dat wordt dus spannend.
Als je het volledige artikel graag als pdf wilt ontvangen, klik dan hier.
Figuur 2. Vergelijking van de aantallen overwinterende Scholeksters in een telgebied en het aantal afgelezen gekleurringde Scholeksters voor Waddenzee (boven) en Delta (onder). Voor elk telgebied met gemiddeld meer dan 100 overwinterende Scholeksters is het gemiddelde aantal weergegeven via de grootte van de cirkel en de kleuring geeft aan hoe dit aantal zich verhoudt tot het aantal afgelezen individuen.
Dank aan alle ringers
Age Hulder, Age Seinstra, Alex Wieland, André Duiven, Andries Berghuis, Angelika Kühn, Anto Beets, Bart Ebbinge, Benny Middendorp, Bert Dijkstra, Bjoern Marten Philipps, Carl Zuhorn, Derick Hiemstra, Dirk Tanger , Dominic Cimiotti, Doortje Dallmeijer, Eddie Douwma, Erik van der Laan, Evert Eijkelenboom, Floor Arts, Frank Hofeditz, Frank Majoor, Fred Cottaar, G.B. Kamstra, Hans A. Keijser, Hans Schekkerman, Harry Horn, Henk Lichtenbeld, Henri Zomer, Ilka Hoppe, Jacob Jan de Vries, Jan de Jong, Jan Plat, Jan Vegelin, Janny Kamstra-Werkhoven, Jeffrey Huizenga, Jeroen Nagtegaal, Johannes Mosselaar, Joop Hotting, Jos Tramper, Jutta Leyrer, Klaus Günther , Koos Minnaar, Krijn Trimbos, Leon Kelder, Maarten Hotting, Maja Roodbergen, Manon van Wesel, Marc van Leeuwen, Marco Moerman, Marten Sikkema, Martin de Jong, Martin Kühn , Martin van de Reep, Maurice Willemsen, N.D. Deans van Swelm, Paulus Brouwer, Peter Das, Peter de Boer, Pieter Breeuwsma, Rainer Rehm, Rene Vos, Riemer Visser, Rienk Jelle Hibma, Rinus Dillerop, Rob Voesten, Roland-Jan Buijs, Sabrina Langhans, Sander Lilipaly, Silke Backsen, Sjoerd Bakker, Sjoerd Dirksen, Teade de Boer, Tijs van den Berg, Tim Kreetz, Wiebe Kaspersma, Willem Brandhorst, Wim Tijsen, Yvonne Radstake.
Dank aan alle aflezers
Fopma, A.J. Boven, A. Berghuis, A.A. Kant, A.A. Polderman, A.C. van de Wolfshaar, A.G. Duiven, A.G. Olsthoorn, Aaldrik Pot, Aart van der Spoel, Achim Holzem, Ad van Benten, Ad van den Herik, Ad Verschuure, Adri Clements, Adri de Groot, Adri Joosse, Adriaan Dijksen, Adriaan Dokter, Adriaan Seynaeve, Adriaan Seynaeve, Adriaan Vos, Adrie van der Heiden, Adrie Vink, Adrien Pajot, Aerjen van den Akker, Aernaut Marnix, Afra van der Vorm-Geerling, Age Hulder, Albert de Jong, Albert Wester, Alco van Klinken, Aldo pozzonovo, Alessandra en Grietje, Alessandra Rossi, Alex Van Herrewege, Alex Wieland, Alfons Pennekamp, Alfred Kok, Alie van Nijendaal-Postma, Alje Zandt, Allert Bijleveld, Alma de Groot, Alvise Luchetta, Alwin Hut, Alwin van Lubeck, Ana Buren, Andre Boven, André Brasse, André de la Sencerie, André J. van Loon, André Lagendijk, Andre Leegwater, André van Kleunen, Andrea Bloem, Andreas Michalik, Andrew Allen, Angela Wieringa, Angelika Kühn, Anike Knapper, Anja Cervencl, Anja Hoff, Anne de Potier, Anne Evers, Anne Rutten, Anne-Jan Staal, Anneke Zeinstra, Annelies Marijnis, Annelies Vriens, Annerens, Annick van der Laan, Anouk de Groot, Anton Heesterbeek, Anton Schortinghuis, Antonio Mendoza, Ariën Baken, Arie-Willem, Arjan Boele, Arjan de Heer, Arjan de Jong, Arjan Joon, Arjan van der Veen, Arjen Komdeur, Arjo Bunskoeke, Arlette Mestdagh, Arne Hegemann, Arne van Eerden, Arno Paulus, Arno Piek, Arno Schneider, Arno van Berge Henegouwen, Arnold Gronert, Arnold Verhoeven, Arthur Baart, Atle Ivar Olsen, Attila Marton, August van Rijn, August van Steensel, Augustijn de Ketelaere, Auke Terluin, B. van Dort, Baas, Babette Scheen, Barbara van der Molen, bareld storm, Barend van Gemerden, Barnhoorn, Barry Omahony, Bart Bos, Bart Brieffies, Bart Ebbinge, Bart en Gert Huyzers, Bart IJssel de Schepper, Bart van Beerendonk, Bart van Hoogstraten, Bart Vastenhouw, Bas de Maat, Bas Engels, Bas Spee, Bas Verhoeven, Bastiaan van de Wetering, Bastiaan van de Wetering, Bé Schilder, Beate Eisenhardt, Ben Henstra, Ben Kamps, Benjamin Gnep, Benjamin Griard, Benno Fahl, Benny Cottele, Benny Middendorp, Berend Voslamber, Bernadette Balten, Bernard Spaans, Bernd de Bruijn, Bernd Hälterlein, Bernd Zimmermann, Bernhard Paces, Bert Dijkstra, Bert Jan van Norel, Bert Nagtegaal, Bert Stegeman, Bert van Broekhoven, Bert van Dijk, Bert van Jaarsveld, Bert Winters, Bert Zijlstra, Berto van Dam, Bertram E.B. Bree, Bertus van den Burg, Bjarki Dalsgarð, Björn Marten Philipps, Bob Loos, Bob van Duin, Bob Woets, Boena van Noorden, Bower, Bram Borkent, Bram Brinkman, Bram Van Loock, Brenda Zoer, Brigitte Schlottbohm, Bruno Bayou, Bruno Ens, C.J. Smit, C.J.T. Zuhorn, C.J. Verkaart, C.M. Lok, Carina Oosterhuis, Carine Richerzhagen, Caroline Walta, Carrie Frederiks, Carsten Lome, Cas Lankveld, Casper Groenewegen, Chiel Jacobusse, Chris Grobbe, Chris Kelly, Chris van der vliet, Chris Vreugdenhil, Chris Zernentsch, Christa Tomuschat, Christel Grave, Christer Strid, Christiaan Both, Christiaan Both, Christiaan de Vries, Christine Lijcklama a Nijeholt, Christophe Brochard, Ciska Veen, Clemens Heijmen, Clemens Portofée, Cock Dekker, Colin Allen, Colinda van der Flier, Cor Fikkert, Cor Hopman, Cor Vaan, Cor van Aart, Corinna Beier, Cornelis de Graaf, Cornelis Fokker, Corstiaan Beeke, Cucurnia, Daan Liefhebber, Daan van der Groef, Dag Gjerde, Daisy van de Biezen, Daniel Commandeur, Date Lutterop, David low, David Sturm, De Laat Roger, De Ruwe Filip, Debby Doodeman, Deduytsche, Dennis Jeurissen, Dennnis Maas, Derick Hiemstra, Dick Bekker, Dick Hoek, Dick Schermer, Dick Veenendaal, Dico Tijsen, Dietmar Beckmann & Kai Toss, Dik Heg, Dirk, Dirk Becuwe, Dirk Dijkshoorn, Dirk Kuiken, Dirk Raes, Dirk van Straalen, Dirk Vercoutter, Dirk Wichern, Dominic Cimiotti, Dominique Bernard, Dook Vlugt, Doortje Ebbinge - Dallmeijer, Douwe Greydanus, Douwe Struiksma, Dr. Jan Uhlenbruck, Dries Crama, Driessen, DULAC, Dungeness Bird Observatory, Durk Lautenbag, Durk Venema, E.H. de Hon, Eckard Boot, Eddie Douwma, Eddy Matthijs, Edgar Schonart, Edith Kuiper, Edo Goverse, Edwin, Edwin Kwant, Edwin Schuller, Eeke Nauta, Eelco Brandenburg, Eelke Sybren Dijkstra, Egbert van der Velde, Egbert Vrieling, ELDER, Ellen de Bruin, Els Faassen, Els Koorstra, Els Marijs, Els Oostenbrink-Bruinsma, Els Ribbers, Elsje de Ruijter, Emile Dirks, Emma Zorgdrager, Eric Jan Alblas, Erik Kleyheeg, Erik Kleyheeg, Erik Sanders, Erik Sanders, Erik Speksnijder, Erik van Winden, Erik Wauters, Ernst Oosterveld, Espen Bergersen, Esther de Jong, Esther de Jong, Esther Lutz, Esther van Rooijen, Eus de Groot, Eveline van der Jagt, Even de Kergariou, Evert Eijkelenboom, F. van Antwerpen, Fabien Toulotte, Fabio Cianchi, Falco Schoemaker, Fibo Nannen, Fiedler, Fiet van Beek, Flavie Rouet, Floor Arts, Florence Werkhoven, Florian, Florian Distelrath, Floris Moolenbeek, Francis Kerckhof, François Hémery, François Leclerc, François Sueur, Frank Engelen, Frank Majoor, Frank Meeuwissen, Frank Oosterhoff, Frank van Groen, Frans Bosch, Frans Buiter, Frans van der Stoep, Frauke Gerlach, Fred Cottaar, Fred Prak, Fred Schenk, Fred Visscher, Frédéric Fonteneau, Frédéric Tartevet, Frederike Oosterhuis, Frits Bos, F.S. Kiewied, G. Brinkman, G. van Keken, G.M. Grutters, Gallien, Geert Custers, Geert Custers, Geert Daems, Geert Jonckheere, Geert Spanoghe, George Tanis, Gerard Bakker, Gerard Bos, Gerard Troost, Gerard van Keken, Gerard Westerhuis, Gerben Krösschell, Gerhard Lühning, Gerjan Petter, Germ Schiphof, Gerrie Abel, Gerrit Gerritsen, Gerrit Hazenhoek, Gert Jan Verbeek, Gertjan Romijn, Giel Witte, Gijs van den Ende, Gilbert Vimard, Gilles Delforge, Godfried Schreur, Godijn, Grandpierre, Greta van Hoorn, Grietje Zijlstra, Gueydan, Guido Meeuwissen, Guido Verhoef, Guillo Jean-Claude, Guus van Duin, Guy Opdorp, H. Kuipers, H.G.T. Rothoff, H.J. van Huffelen, H.J.F.M. Soyer, H.W. van Boeijen, H. Zevenbergen, Haiko Taudien, Halvor Sorhuus, Han Benard, Han Meerman, Han Reijnhoudt, Hans Cornelissen, Hans Keijser, Hans Matheve, Hans Pohlmann, Hans van der Meulen, Hans van Kersbergen, Hans van Loon, Hans Verdaat, Hans Visser, Hans Zweekhorst, Harm Dijkstra, Harmke de Hoogh, Harold Steendam, Harrie Linckens, Harry Blijleven, Harry Horn, Harry Kuipers, Harry Smit, Håvard Husebø, Hedwig Ens, Hein Verkade, Heinrich Vogt, Hendrik Koster, Henk Baptist, Henk Bosma, Henk Hiemstra, Henk Hupkes, Henk Oosterhuis, Henk Schaap, Henk Tor, Henk-Jan van der Kolk, Henning Fedders, Henning Volmer, Henri Zomer, Herman Bouman, Hero Moorlag, Herrald Damen, Hilda, Holmer Vonk, Hugo van Bochaute, , Hugo van der Slot, Huub Crommentuyn, I.R. van der Brugge, Ies Meulmeester, IJde van der Heide, Ilka Hoppe, Ilona Bertling, Imko Riemersma, Inge Duijsens, Ingo Ludwichowski, Ioana Cobzaru, Irene Lantman, Iris Kromhout, J Polak, J. Nijsink, J. Roosma, J. van Diermen, J. Ellers, J.M. van Muiswinkel, J. van Kammen, Jaap Dijkhuizen, Jaap Schelvis, Jaap Strikwerda, Jaap van der Linden, Jaap Zijp, Jacco Duindam, Jacco Leemans, Jacintha van Dijk, Jacob de Vries, Jacob Jan de Vries, Jacob Molenaar, Jacob Pieter Bruin, Jacos Jes, Jacques de Raad, Jacques Dolmans, Jacques Groen, Jacques van Meer, James Jean Baptiste, , James Wilson, Jan & Ina Marbus, Jan Aalders, Jan Beekman, Jan Bos, Jan Brandt Wiersma, Jan de Jong, Jan Duin, Jan Faber, Jan Freijer, Jan Goedbloed, Jan Hendrik Labots, Jan Kramer, Jan Ligtenberg, Jan Nap, Jan Pauwels, Jan Plat, Jan Schoppers, Jan Schouten, Jan Sohler, Jan Talens, Jan Tuin, Jan Ullemeyer, Jan van der Sluis, Jan van der Veen, Jan van der Winden, Jan van Dijk, Jan van Wensveen, Jan Vegelin, Jan Wijmenga, Jan Zorgdrager, Janina Voskuhl, Janine Diekmeijer, Janmartin Rahder, Janne Ouwehand, Janssens Michel, Jason Crook, Jean Michel Sauvage, Jean Pieters, Jean-François Blanc, Jeffrey Huizenga, Jelle Abma, Jelle Loonstra, Jen & Mark Smart, Jennifer Timrott, Jennifer Vreugdenhil, Jenny Cremer, Jeremy Petrasson Couturier, , Jeroen Bes, Jeroen Breidenbach, Jeroen Minderman & Ralf Mullers, Jeroen Nagtegaal, Jeroen Nienhuis, Jeroen Onrust, Jeroen Reneerkens, Jeroen Tazelaar, Jeroen Vanheuverswyn, Jeroen Verburg, JJGT de Groot, Jo Provoost, Joachim Bertrands, Joanne Kot, Job Stierman, Job ten Horn, Joeke J. Paulusma, Joep Tomlow, Johan Bos, Johan De Meyer, Johan Kootstra, Johan Krol, Johan Poffers, Johan Tuls, Johan van der Haven, Johan van t Bosch, Johann, Johannes de Haan, Johannes mosselaar, Johannes van der Linden, John de Grooth, John Hoeksma, John Naaktgeboren, John Roemen, John Vereijken, John Weel, Johnny Rommens, Jonas Ghyselen, Jonathan Cooper, Joop Scheijbeler, Joop van Ardenne, Joop van Eerbeek, Joost de Jong, Joost Tuithof, Joost Valkenburg, Jord Ingenbleek, Jordy Houkes, Jörg Fittje, Jorge S. Gutierrez, Jorick van de Westeringh, Joris Damhuis, Jos Bolte, Jos Boot, Jos Tramper, Jos Tramper, Jos vd Leijgraaf, Jos Vroege, José van der Voort, José Verbeek-Cottaar, Josefine Bethke, Jostein Bidtnes, Jouke Altenburg, Jouke van der Meulen, Judith Bouma, Julien, Julien Piette, Jurgen Rotteveel, Justin Chambrelin, , K. Varwijk, Kaandorp, Kai Dallman, Kamstra, Karin Kramer, Karin vd Berg, Karina Samyn, Kathelijne Maes, Katrien Lenssens, Kees de Jager, Kees de Kraker, Kees de Leeuw, Kees Dijkstra, Kees Herbschleb, Kees Koffijberg, Kees Oosterbeek, Kees Rein Mier, Kees Schout, Kees Schreven, Kees van Bochove, Kees van Kleef, Kees van Oers, Kees Venneker, Kees Vliet Vlieland, Kévin Sourdrille, Klaas de Jong, Klaas van den Berg, Klaas van Dijk, Klaas Wijnberg, Klaas Zwaan, Klaus Günther, , Ko Veldkamp, Koen Brouwer, Koen Devos, Koopman, Koos Dansen, Koos Minnaar, Kornelis Nijboer, Kristof Mostmans, L.J. Snellink, L.J. van 't Holt, Lamien Verstraete, Lars Gaedicke, Lars Økland, Laurens van der Vaart, Laurens van Kooten, Lee Collins, Lena Lebedeva-Hooft, Lenn van de Zande, Leo Ballering, Leo Bot, Leo Heemskerk, Leo Kramer, Leo van Zanten, Leon Boon, Leon Kelder, Leon Luijten, Letienne, Lewin Aniol, Lex Tervelde, Liam Bailey, Lieuwe Anema, Lieuwe Dijksen, Linda, Lisanne Cramer, Loïc Jomat, Lolke Jouama, Lonnie Bregman, Lothar Sielmann, Lowell Mills, Luc kleiker, Luc te Marvelde, Lucien Brinkhof, Ludo Benoy, Luuk Punt, Lyanne Brouwer, M. de Ceuninck, M. Gieskens, M. Knijnsberg, M. Mackus, M.J. van der Flier, M.W. Dietz, Maaike Smelter, Maaike van Bodegom, Maarten Hotting, Maarten Sluijter, Maarten Sluijter, Maarten van Kleinwee, Maarten Verrips, Madeleine Postma, Magali Frauendorf, Malte Hoffmann, Manfred Brix, Manfred Temme, Manon van Wesel, Mao, Marc de Bont, Marc Nollet, Marc Raes, Marc Rapilliard, Marc van Leeuwen, Marcel Boerenkamp, Marcel Klootwijk, Marcel Ruppen, Marcel van Kammen, marcel van leeuwen, Marco Basso, Marco Tijs, Marco van der Velde, Marco Vriens, Mardik Leopold, Maria Schiffler, Maria Woortman, Marianne Wustenhoff, Marie-Jose Verbeeten, Mariet Verbeek, Mariëtta Peters-Dullaert, Marijn de Weijer, Mario Huizinga, Marion den Hartog, Marjanne Havinga, Marjolein Mooij, Marjolein Verdam, Mark Benders, Mark Collier, Mark de Vries, Mark Hoekstein, Mark Newell, Mark Schellekens, Mark Zevenbergen, Markus Eickmanns, Marnix Bosma, Marnix Jonker, Marten Peene, Marten Schmitz, Marten Sikkema, Marten Wesselius, Martijn Los, Martijn Salomons, Martijn van de Pol, Martijn van der Meij, Martijn van der Sluijs, Martijn van Oord, Martijn van Oord, Martijn Versluijs, Martin Bonte, Martin de Jong, Martin Elcoate, Martin Jennifer, Martin Kühn, Martin Peters, Martin Snaterse, Martin van de Reep, Martin Windels, , Martina Zalen - Arendse, Masha Leenen, Mathias Kramer, Mathis Vérité, Matthias Bogenschuetz & Sibylle Brandner, Matthias Bogenschütz, Matthias Feldhoff, Matthias Haupt, Matthijs Broere, Maurice van Laar, Maurice Willemsen, Maurits Karreman, Max, Meile Tamminga, Menno den Uijl, Menno Kuiper, Menno van Lopik, MERANGER, Merijn Loeve, Mervyn Roos, Micha Gijsbers, Michael Baldock, Michael Böing, Michael Deryckere, Michael Engbert, Michael Kopijn, Michel Klemann, Michel Wijnhold, Michiel Boeken, Michiel Elderenbosch, Michiel van Harten, Michiel van Schooten, Miedema, Miete, Miranda Berghuis, Mirjam van Waveren, Miro Camille, Moerman, MOFFELEIN, Monika Ballmann, Morten Helberg, Morten Martinsen, Morvan Kaelig, N. Veenstra, Nabu Wattwurm, Nadia Hijner, Nanda Scheerder, Nathalie Colpaert, , Naomi Huig, Nature Réserve of the Bay of Saint Brieuc, Nel Bekema, Nick Peeters, Nico de Kroon, Nico Omlo, Nico Schaafstra, Nicole Stöber, Niels Godijn, Nils Bunnefeld & Ilse van Opzeeland, Nils Helge Lorentzen, Norbert Roothaert, NSt, Nutte Veenstra, O.J. Werkman, , Oane Tol, Oebele Dijk, Ofra Carmi, Olaf Ekelöf, Ole Thorup, Olivier Sigaud, Olvin van Keeken, Oscar Verhoeven, Oskar Kenneth Bjørnstad, Otto de Vries, Otto Kwak, P van Tigchelen, P.A. van den Hoek, Parc Ornithologique du Marquenterre, Pascal Gijsen, Patrick Agterberg, Patrick Desgue, , Patrick Heuvelman, Patrick Keirsebilck, Patrick Snoeken, Paul Collins, Paul Evers, Paul Schrijvershof, Paul Shimmings, Paul ten Den, Paul Trumpf, Paul van Veen, Paul-August Schult, Payet Benjamin, Per Gylseth, Peter, Peter Bierens, Peter Brouwer, Peter Das, Peter de Boer, Peter de Klein, Peter Elfferich, Peter Erlemann, Peter Fitskie, Peter Hoppenbrouwers, Peter Kinsella, Peter Knight, Peter Maas, Peter Matthijssen, Peter Meininger, Peter Potts, Peter Pruisscher, Peter Roelse, Peter Siebelink, Peter Spierenburg, Peter Spierenburg, Peter Tibax, Peter van de Braak, Peter van der Meer, Peter van Herp, Peter van Horssen, Peter van Scheepen, Peter v.d. Brandhof, Peter Vercruijsse, Peter Vermaas, Peter Volten, Petra Manche, Petra Vollink, Phil Jones, Piet de Poorter, Piet Duiven, Piet Glas, Piet Hoedemaekers, Piet Pepers & Ida Snijder, Piet Schermerhorn, Piet van der Werf, Piet Zuidema, Pieter Breeuwsma, Pieter Dhaluin, Pieter Duin, Pieter-Wytze Venema, Pim Modderman, Pim Wolf, PINEAU, Piotr Majewski, Poelmans, Poncet, R de Greeff, R. Paulus, R.H.D. Lambeck, Raf Vervoort, Rafa García, Rafael Martig, Ralf Ellermann, Ralf Mullers en Jeroen Minderman, Reinhard Lühr, Reinier Smabers, Remco, Remco, Renate Visscher, René Beekvelt, Rene Oosterhuis, Rene Vos, Ria Lambregts, Ricardo Geertsema, Ricardo van Dijk, Richard Azier, Richard du Feu, Richard Smith, Richard Ubels, Rick 't Hart, Rienk Apperloo, Rienk Jelle Hibma, Rijmenans, Rik Kamps, Rik Nienhuis, Rinse van der Vliet, Rinus Dillerop, Rinus van der Reest, Rob Belterman, Rob Berkelder, Rob de Jonge, Rob Hoeben, Rob Lindeboom, Rob Sjouken, Rob Strucker, Rob van Veen, Rob Voesten, Rob Zweers, Robbin van Dijk, Robert Kwak, Robert Pell, Robert van der Meer, Robert van Tiel, Robin Gailly, Roel, Roeland Bom, Roely Bos, Roland en Masha, Roland-Jan Buijs, Rolf Baum, Romy, Romy Cartiere, Ron Hoekstra, Roon, Roos, Roos Kentie, Roos Piek, Roosma, Rosemarie Kentie, Roy Slaterus, Roy Verhoef, Ruben Fijn, Rudi Baetslé, , Rudolf Appel, , Rudy Fopma, Rudy Van Cleuvenbergen, Rutger Diertens, Ruud Altenburg, Ruud Brouwer, Ruud Costers, Ruud Costers, Ruud Lekkerkerk, Ruud van Beusekom, Ruud van der Helm, Ruurd Boonstra, Ruurd-Jelle van de Leij, S van Breukelen, Samyn Karina, Sander Bik, Sander Boks, Sander Elzerman, Sander Lilipaly, Sander Terlouw, Sander Veenstra, Saskia Verberne, Schutzstation Wattenmeer Hooge, Schutzstation Wattenmeer Langeneß, Sébastien Provost, Seraf van der Putten, Shirley OBrien, Siebe Bonthuis, Sieds Boersma, Sietse Los, Sije Schotanus, Sil Postma, Silke, Silke Backsen, Silvano Candotto, Simon Buckell, Simon Feys, Simon Post, Sipke Booi, Sita Posthumus, Sjaak Schilperoort, Sjek Venhuis, Sjerp Weima, Sjoerd Dirksen, Sjoerd Duijns, Sjoerd Hobma, Sjoerd Sipma, Sjoerdsma, Sjouke Scholten, Sönke Twietmeyer, Sören Lang, Spagnol Maxime, SSC-studenten 2004, SSC-studenten 2006, SSC-studenten 2009, Steef Steeneken, Stef Waasdorp, Stef Warmerdam, Stefan van Schaik, Stephanie van der Wel, Steve Geelhoed, Stijn Hofhuis, Suzanne Halters, Sven Prins, Sybrand de Bruin, Symen Deuzeman, Sytze Algera, T. Voortman, T. Walda, T. Wetselaar, T.M. Briggeman, T.M. van der Have, Taej Mundkur, Tamar Lok, Teade de Boer, Ted van der Knaap, Tereza Kralova, Th. Koopman, Theunis Banga, Thijs Fijen, Thijs Loven, Thomas Brandt, Thomas Brandt, Thomas Tietz, Thomas Verschut, Tijs van den Berg, Tim Audenaert, Tim den Outer, Tim Oortwijn, Tim Raats, Tim van Nus, Tim v.d. Meer, Tim Zutt, Tineke Prins, Tinus Knegt, Tirzah Brusse, Titia van Heusden, Tjalling Walda, Tolk Rob, Tom Damm, Tom van Spanje, Tom van Wanum, Ton Cuijpers, Ton van Schie, Tonio Schaub, Tony le Huu NGhia, Torsten Penkert, Tryntsje Albada, Uwe Norra, Valentijn S van Bergen, Valentine Kalwij, Verley, Victor Eggenhuizen, Viljo Kooij, Vincent de Boer, Viola Kimmel, Vogelwerkgroep Nijmegen, VRS Menork, W.S. Knol, W.F.G. Alblas, Wader Study Group, Walstra Bauke, Walter De Smet, Walter De Smet, Walter Van Kerkhoven, Walther Leers, Wannes Bos, Warner Bruins Slot, Wiebe Kaspersma, Wieger Meijer, Wiel Aelen, Wietse Smit, Wijnand van Buuren, Wilfred Alblas, Willem Bil, Willem Brandhorst, Willem Engering, Willem Renema, Willem van der Waal, Willem Vergoossen, William van Dieten, William van Lint, Wilma van der Laak, Wilson Westdijk, Wim Deeben, Wim Jager, Wim jongejan, Wim Tijsen, Wim van Boekel, Wintein Christoph, Wouter de Quant, Wouter Dijksman, Wouter Faveyts, Wouter van der Ham, Yann Jacob, Yorick Smakman, Ysbrand Galama, Yves Dubois, Yves Gevaert, Yves Pieters, Z. Jager, Zbigniew Kajzer, Zuzanna Pestka.
Auteur: Bruno Ens
Zeer recent is in Limosa een artikel verschenen over waar de in Nederland broedende Scholeksters overwinteren. Dat artikel had niet geschreven kunnen worden zonder de grote aantallen vrijwilligers die Scholeksters vangen en van kleurringen voorzien en de nog grotere aantallen vrijwilligers die die Scholeksters aflezen. Voor een persoonlijk dankwoord in Limosa was geen ruimte. Daarom onderaan dit nieuwsbericht een persoonlijk dankwoord aan alle ringers en aflezers die een bijdrage hebben geleverd.
Uit het onderzoek blijkt dat de meeste Scholeksters die aan de kust broeden ook aan de kust overwinteren. Meestal is dat in de buurt van het broedgebied, al zijn er vogels die naar kustgebieden elders trekken. De vogels die in het noordelijke binnenland broeden overwinteren vooral in de Waddenzee, terwijl vogels die in het zuidelijke binnenland broeden vooral in de Delta en Frankrijk overwinteren, al is er geen scherpe grens te trekken (Figuur 1).
Figuur 1. Taartdiagrammen van de overwinteringsgebieden voor verschillende ringplaatsen van broedende Scholeksters. De taartdiagrammen zijn gecentreerd op de ringlocatie, terwijl de kleur het overwinteringsgebied aangeeft.
Hoewel er dus in het binnenland geen absolute grens te trekken is tussen noordelijk overwinterende broedvogels en zuidelijk overwinterende broedvogels is het wel zo dat de meeste broedvogels van Zuid-Holland in de Delta overwinteren en de meeste broedvogels van Friesland en Groningen in de Waddenzee. Daar krijgen ze met heel verschillende problemen te maken. In de Oosterschelde is veel habitat verdwenen door de Deltawerken en de overgebleven wadplaten verdwijnen door zandhonger. De vooruitzichten voor de Scholekster zijn hier zeer somber. In de Waddenzee is de mechanische kokkelvisserij gestopt en er is ook al jaren niet meer op droogvallende mosselbanken op mossels gevist. Er mag echter nog wel handmatig op kokkels worden gevist. Het huidige voedselaanbod is lager dan vroeger. De mosselbanken zijn wel teruggekeerd na de overbevissing rond 1990, maar zijn meer en meer gemengd met Japanse oesters en daardoor veel minder aantrekkelijk voor Scholeksters. En tenslotte is het bestand van nonnetjes, een ander belangrijk schelpdier, ingestort.
Verschillen in omstandigheden in het overwinteringsgebied kunnen doorwerken in de ontwikkelingen van de broedvogels in het binnenland. In een eerdere analyse van deze gegevens in het kader van CHIRP bleek de overlevingskans opvallend genoeg tijdens de winter lager te zijn in de Waddenzee dan in de Delta. Dit benadrukt het belang van het goed beschrijven van de connectiviteit tussen broedgebied en overwinteringsgebied bij het schatten van de jaarlijkse overleving.
Belangrijk doel van het onderzoeksproject CHIRP is deze relaties verder te onderzoeken en zo te achterhalen wat nu de belangrijkste oorzaken zijn van de achteruitgang van de Scholekster in Nederland.
Ondanks de enorme afleesinspanning hebben we van een aanzienlijk aantal individuen geen aflezingen in de winter (Figuur 1). We mogen niet zonder meer aannemen dat de onbekende overwinteringsgebieden gemiddeld genomen gelijk zijn aan de bekende overwinteringsgebieden. Het percentage individuen zonder bekende overwinteringsplek verschilt sterk tussen populaties. De laagste percentages zijn voor Vlieland (14%), Terschelling (Fr) en Neeltje Jans (beide 18%). Dit zijn alle drie kustpopulaties waar de meeste vogels ’s winters in het nabijgelegen kustgebieden (Waddenzee en Oosterschelde) overwinteren en waar ’s winters veel wordt afgelezen. In het algemeen is het zo dat het percentage individuen met onbekende overwinteringsplek voor kustbroeders veel lager is dan voor binnenlandvogels, gemiddeld respectievelijk 35% en 59%.
Om een idee te krijgen waar die vogels met onbekende overwinteringsplek zouden kunnen overwinteren hebben we het aantal waargenomen gekleurringde Scholeksters vergeleken met de gemiddelde aantallen overwinteraars (Figuur 2). Op de vastelandskust van Friesland en Groningen zijn een aantal grote hvp’s waar maar heel weinig gekleurringde Scholekster worden afgelezen (Figuur 2). Dit is ook het geval voor Schiermonnikoog, vooral op de oostelijke helft van het eiland, en op Rottumerplaat (Fr). Op Ameland (Fr) daarentegen worden ’s winters een groot aantal gekleurringde Scholeksters afgelezen (Figuur 2).
Het komende Scholekster weekend is aan de vastelandskust van Groningen en dat is dus een mooie gelegenheid om daar Scholeksters op te sporen die er al tijden in lijken te slagen onder de radar te blijven. Dat is wel een uitdaging, want een belangrijke reden dat veel Scholeksters daar onder de radar weten te blijven is dat het aflezen op de vastelandskust van Groningen bepaald niet makkelijk is. Dat wordt dus spannend.
Als je het volledige artikel graag als pdf wilt ontvangen, klik dan hier.
Figuur 2. Vergelijking van de aantallen overwinterende Scholeksters in een telgebied en het aantal afgelezen gekleurringde Scholeksters voor Waddenzee (boven) en Delta (onder). Voor elk telgebied met gemiddeld meer dan 100 overwinterende Scholeksters is het gemiddelde aantal weergegeven via de grootte van de cirkel en de kleuring geeft aan hoe dit aantal zich verhoudt tot het aantal afgelezen individuen.
Dank aan alle ringers
Age Hulder, Age Seinstra, Alex Wieland, André Duiven, Andries Berghuis, Angelika Kühn, Anto Beets, Bart Ebbinge, Benny Middendorp, Bert Dijkstra, Bjoern Marten Philipps, Carl Zuhorn, Derick Hiemstra, Dirk Tanger , Dominic Cimiotti, Doortje Dallmeijer, Eddie Douwma, Erik van der Laan, Evert Eijkelenboom, Floor Arts, Frank Hofeditz, Frank Majoor, Fred Cottaar, G.B. Kamstra, Hans A. Keijser, Hans Schekkerman, Harry Horn, Henk Lichtenbeld, Henri Zomer, Ilka Hoppe, Jacob Jan de Vries, Jan de Jong, Jan Plat, Jan Vegelin, Janny Kamstra-Werkhoven, Jeffrey Huizenga, Jeroen Nagtegaal, Johannes Mosselaar, Joop Hotting, Jos Tramper, Jutta Leyrer, Klaus Günther , Koos Minnaar, Krijn Trimbos, Leon Kelder, Maarten Hotting, Maja Roodbergen, Manon van Wesel, Marc van Leeuwen, Marco Moerman, Marten Sikkema, Martin de Jong, Martin Kühn , Martin van de Reep, Maurice Willemsen, N.D. Deans van Swelm, Paulus Brouwer, Peter Das, Peter de Boer, Pieter Breeuwsma, Rainer Rehm, Rene Vos, Riemer Visser, Rienk Jelle Hibma, Rinus Dillerop, Rob Voesten, Roland-Jan Buijs, Sabrina Langhans, Sander Lilipaly, Silke Backsen, Sjoerd Bakker, Sjoerd Dirksen, Teade de Boer, Tijs van den Berg, Tim Kreetz, Wiebe Kaspersma, Willem Brandhorst, Wim Tijsen, Yvonne Radstake.
Dank aan alle aflezers
Fopma, A.J. Boven, A. Berghuis, A.A. Kant, A.A. Polderman, A.C. van de Wolfshaar, A.G. Duiven, A.G. Olsthoorn, Aaldrik Pot, Aart van der Spoel, Achim Holzem, Ad van Benten, Ad van den Herik, Ad Verschuure, Adri Clements, Adri de Groot, Adri Joosse, Adriaan Dijksen, Adriaan Dokter, Adriaan Seynaeve, Adriaan Seynaeve, Adriaan Vos, Adrie van der Heiden, Adrie Vink, Adrien Pajot, Aerjen van den Akker, Aernaut Marnix, Afra van der Vorm-Geerling, Age Hulder, Albert de Jong, Albert Wester, Alco van Klinken, Aldo pozzonovo, Alessandra en Grietje, Alessandra Rossi, Alex Van Herrewege, Alex Wieland, Alfons Pennekamp, Alfred Kok, Alie van Nijendaal-Postma, Alje Zandt, Allert Bijleveld, Alma de Groot, Alvise Luchetta, Alwin Hut, Alwin van Lubeck, Ana Buren, Andre Boven, André Brasse, André de la Sencerie, André J. van Loon, André Lagendijk, Andre Leegwater, André van Kleunen, Andrea Bloem, Andreas Michalik, Andrew Allen, Angela Wieringa, Angelika Kühn, Anike Knapper, Anja Cervencl, Anja Hoff, Anne de Potier, Anne Evers, Anne Rutten, Anne-Jan Staal, Anneke Zeinstra, Annelies Marijnis, Annelies Vriens, Annerens, Annick van der Laan, Anouk de Groot, Anton Heesterbeek, Anton Schortinghuis, Antonio Mendoza, Ariën Baken, Arie-Willem, Arjan Boele, Arjan de Heer, Arjan de Jong, Arjan Joon, Arjan van der Veen, Arjen Komdeur, Arjo Bunskoeke, Arlette Mestdagh, Arne Hegemann, Arne van Eerden, Arno Paulus, Arno Piek, Arno Schneider, Arno van Berge Henegouwen, Arnold Gronert, Arnold Verhoeven, Arthur Baart, Atle Ivar Olsen, Attila Marton, August van Rijn, August van Steensel, Augustijn de Ketelaere, Auke Terluin, B. van Dort, Baas, Babette Scheen, Barbara van der Molen, bareld storm, Barend van Gemerden, Barnhoorn, Barry Omahony, Bart Bos, Bart Brieffies, Bart Ebbinge, Bart en Gert Huyzers, Bart IJssel de Schepper, Bart van Beerendonk, Bart van Hoogstraten, Bart Vastenhouw, Bas de Maat, Bas Engels, Bas Spee, Bas Verhoeven, Bastiaan van de Wetering, Bastiaan van de Wetering, Bé Schilder, Beate Eisenhardt, Ben Henstra, Ben Kamps, Benjamin Gnep, Benjamin Griard, Benno Fahl, Benny Cottele, Benny Middendorp, Berend Voslamber, Bernadette Balten, Bernard Spaans, Bernd de Bruijn, Bernd Hälterlein, Bernd Zimmermann, Bernhard Paces, Bert Dijkstra, Bert Jan van Norel, Bert Nagtegaal, Bert Stegeman, Bert van Broekhoven, Bert van Dijk, Bert van Jaarsveld, Bert Winters, Bert Zijlstra, Berto van Dam, Bertram E.B. Bree, Bertus van den Burg, Bjarki Dalsgarð, Björn Marten Philipps, Bob Loos, Bob van Duin, Bob Woets, Boena van Noorden, Bower, Bram Borkent, Bram Brinkman, Bram Van Loock, Brenda Zoer, Brigitte Schlottbohm, Bruno Bayou, Bruno Ens, C.J. Smit, C.J.T. Zuhorn, C.J. Verkaart, C.M. Lok, Carina Oosterhuis, Carine Richerzhagen, Caroline Walta, Carrie Frederiks, Carsten Lome, Cas Lankveld, Casper Groenewegen, Chiel Jacobusse, Chris Grobbe, Chris Kelly, Chris van der vliet, Chris Vreugdenhil, Chris Zernentsch, Christa Tomuschat, Christel Grave, Christer Strid, Christiaan Both, Christiaan Both, Christiaan de Vries, Christine Lijcklama a Nijeholt, Christophe Brochard, Ciska Veen, Clemens Heijmen, Clemens Portofée, Cock Dekker, Colin Allen, Colinda van der Flier, Cor Fikkert, Cor Hopman, Cor Vaan, Cor van Aart, Corinna Beier, Cornelis de Graaf, Cornelis Fokker, Corstiaan Beeke, Cucurnia, Daan Liefhebber, Daan van der Groef, Dag Gjerde, Daisy van de Biezen, Daniel Commandeur, Date Lutterop, David low, David Sturm, De Laat Roger, De Ruwe Filip, Debby Doodeman, Deduytsche, Dennis Jeurissen, Dennnis Maas, Derick Hiemstra, Dick Bekker, Dick Hoek, Dick Schermer, Dick Veenendaal, Dico Tijsen, Dietmar Beckmann & Kai Toss, Dik Heg, Dirk, Dirk Becuwe, Dirk Dijkshoorn, Dirk Kuiken, Dirk Raes, Dirk van Straalen, Dirk Vercoutter, Dirk Wichern, Dominic Cimiotti, Dominique Bernard, Dook Vlugt, Doortje Ebbinge - Dallmeijer, Douwe Greydanus, Douwe Struiksma, Dr. Jan Uhlenbruck, Dries Crama, Driessen, DULAC, Dungeness Bird Observatory, Durk Lautenbag, Durk Venema, E.H. de Hon, Eckard Boot, Eddie Douwma, Eddy Matthijs, Edgar Schonart, Edith Kuiper, Edo Goverse, Edwin, Edwin Kwant, Edwin Schuller, Eeke Nauta, Eelco Brandenburg, Eelke Sybren Dijkstra, Egbert van der Velde, Egbert Vrieling, ELDER, Ellen de Bruin, Els Faassen, Els Koorstra, Els Marijs, Els Oostenbrink-Bruinsma, Els Ribbers, Elsje de Ruijter, Emile Dirks, Emma Zorgdrager, Eric Jan Alblas, Erik Kleyheeg, Erik Kleyheeg, Erik Sanders, Erik Sanders, Erik Speksnijder, Erik van Winden, Erik Wauters, Ernst Oosterveld, Espen Bergersen, Esther de Jong, Esther de Jong, Esther Lutz, Esther van Rooijen, Eus de Groot, Eveline van der Jagt, Even de Kergariou, Evert Eijkelenboom, F. van Antwerpen, Fabien Toulotte, Fabio Cianchi, Falco Schoemaker, Fibo Nannen, Fiedler, Fiet van Beek, Flavie Rouet, Floor Arts, Florence Werkhoven, Florian, Florian Distelrath, Floris Moolenbeek, Francis Kerckhof, François Hémery, François Leclerc, François Sueur, Frank Engelen, Frank Majoor, Frank Meeuwissen, Frank Oosterhoff, Frank van Groen, Frans Bosch, Frans Buiter, Frans van der Stoep, Frauke Gerlach, Fred Cottaar, Fred Prak, Fred Schenk, Fred Visscher, Frédéric Fonteneau, Frédéric Tartevet, Frederike Oosterhuis, Frits Bos, F.S. Kiewied, G. Brinkman, G. van Keken, G.M. Grutters, Gallien, Geert Custers, Geert Custers, Geert Daems, Geert Jonckheere, Geert Spanoghe, George Tanis, Gerard Bakker, Gerard Bos, Gerard Troost, Gerard van Keken, Gerard Westerhuis, Gerben Krösschell, Gerhard Lühning, Gerjan Petter, Germ Schiphof, Gerrie Abel, Gerrit Gerritsen, Gerrit Hazenhoek, Gert Jan Verbeek, Gertjan Romijn, Giel Witte, Gijs van den Ende, Gilbert Vimard, Gilles Delforge, Godfried Schreur, Godijn, Grandpierre, Greta van Hoorn, Grietje Zijlstra, Gueydan, Guido Meeuwissen, Guido Verhoef, Guillo Jean-Claude, Guus van Duin, Guy Opdorp, H. Kuipers, H.G.T. Rothoff, H.J. van Huffelen, H.J.F.M. Soyer, H.W. van Boeijen, H. Zevenbergen, Haiko Taudien, Halvor Sorhuus, Han Benard, Han Meerman, Han Reijnhoudt, Hans Cornelissen, Hans Keijser, Hans Matheve, Hans Pohlmann, Hans van der Meulen, Hans van Kersbergen, Hans van Loon, Hans Verdaat, Hans Visser, Hans Zweekhorst, Harm Dijkstra, Harmke de Hoogh, Harold Steendam, Harrie Linckens, Harry Blijleven, Harry Horn, Harry Kuipers, Harry Smit, Håvard Husebø, Hedwig Ens, Hein Verkade, Heinrich Vogt, Hendrik Koster, Henk Baptist, Henk Bosma, Henk Hiemstra, Henk Hupkes, Henk Oosterhuis, Henk Schaap, Henk Tor, Henk-Jan van der Kolk, Henning Fedders, Henning Volmer, Henri Zomer, Herman Bouman, Hero Moorlag, Herrald Damen, Hilda, Holmer Vonk, Hugo van Bochaute, , Hugo van der Slot, Huub Crommentuyn, I.R. van der Brugge, Ies Meulmeester, IJde van der Heide, Ilka Hoppe, Ilona Bertling, Imko Riemersma, Inge Duijsens, Ingo Ludwichowski, Ioana Cobzaru, Irene Lantman, Iris Kromhout, J Polak, J. Nijsink, J. Roosma, J. van Diermen, J. Ellers, J.M. van Muiswinkel, J. van Kammen, Jaap Dijkhuizen, Jaap Schelvis, Jaap Strikwerda, Jaap van der Linden, Jaap Zijp, Jacco Duindam, Jacco Leemans, Jacintha van Dijk, Jacob de Vries, Jacob Jan de Vries, Jacob Molenaar, Jacob Pieter Bruin, Jacos Jes, Jacques de Raad, Jacques Dolmans, Jacques Groen, Jacques van Meer, James Jean Baptiste, , James Wilson, Jan & Ina Marbus, Jan Aalders, Jan Beekman, Jan Bos, Jan Brandt Wiersma, Jan de Jong, Jan Duin, Jan Faber, Jan Freijer, Jan Goedbloed, Jan Hendrik Labots, Jan Kramer, Jan Ligtenberg, Jan Nap, Jan Pauwels, Jan Plat, Jan Schoppers, Jan Schouten, Jan Sohler, Jan Talens, Jan Tuin, Jan Ullemeyer, Jan van der Sluis, Jan van der Veen, Jan van der Winden, Jan van Dijk, Jan van Wensveen, Jan Vegelin, Jan Wijmenga, Jan Zorgdrager, Janina Voskuhl, Janine Diekmeijer, Janmartin Rahder, Janne Ouwehand, Janssens Michel, Jason Crook, Jean Michel Sauvage, Jean Pieters, Jean-François Blanc, Jeffrey Huizenga, Jelle Abma, Jelle Loonstra, Jen & Mark Smart, Jennifer Timrott, Jennifer Vreugdenhil, Jenny Cremer, Jeremy Petrasson Couturier, , Jeroen Bes, Jeroen Breidenbach, Jeroen Minderman & Ralf Mullers, Jeroen Nagtegaal, Jeroen Nienhuis, Jeroen Onrust, Jeroen Reneerkens, Jeroen Tazelaar, Jeroen Vanheuverswyn, Jeroen Verburg, JJGT de Groot, Jo Provoost, Joachim Bertrands, Joanne Kot, Job Stierman, Job ten Horn, Joeke J. Paulusma, Joep Tomlow, Johan Bos, Johan De Meyer, Johan Kootstra, Johan Krol, Johan Poffers, Johan Tuls, Johan van der Haven, Johan van t Bosch, Johann, Johannes de Haan, Johannes mosselaar, Johannes van der Linden, John de Grooth, John Hoeksma, John Naaktgeboren, John Roemen, John Vereijken, John Weel, Johnny Rommens, Jonas Ghyselen, Jonathan Cooper, Joop Scheijbeler, Joop van Ardenne, Joop van Eerbeek, Joost de Jong, Joost Tuithof, Joost Valkenburg, Jord Ingenbleek, Jordy Houkes, Jörg Fittje, Jorge S. Gutierrez, Jorick van de Westeringh, Joris Damhuis, Jos Bolte, Jos Boot, Jos Tramper, Jos Tramper, Jos vd Leijgraaf, Jos Vroege, José van der Voort, José Verbeek-Cottaar, Josefine Bethke, Jostein Bidtnes, Jouke Altenburg, Jouke van der Meulen, Judith Bouma, Julien, Julien Piette, Jurgen Rotteveel, Justin Chambrelin, , K. Varwijk, Kaandorp, Kai Dallman, Kamstra, Karin Kramer, Karin vd Berg, Karina Samyn, Kathelijne Maes, Katrien Lenssens, Kees de Jager, Kees de Kraker, Kees de Leeuw, Kees Dijkstra, Kees Herbschleb, Kees Koffijberg, Kees Oosterbeek, Kees Rein Mier, Kees Schout, Kees Schreven, Kees van Bochove, Kees van Kleef, Kees van Oers, Kees Venneker, Kees Vliet Vlieland, Kévin Sourdrille, Klaas de Jong, Klaas van den Berg, Klaas van Dijk, Klaas Wijnberg, Klaas Zwaan, Klaus Günther, , Ko Veldkamp, Koen Brouwer, Koen Devos, Koopman, Koos Dansen, Koos Minnaar, Kornelis Nijboer, Kristof Mostmans, L.J. Snellink, L.J. van 't Holt, Lamien Verstraete, Lars Gaedicke, Lars Økland, Laurens van der Vaart, Laurens van Kooten, Lee Collins, Lena Lebedeva-Hooft, Lenn van de Zande, Leo Ballering, Leo Bot, Leo Heemskerk, Leo Kramer, Leo van Zanten, Leon Boon, Leon Kelder, Leon Luijten, Letienne, Lewin Aniol, Lex Tervelde, Liam Bailey, Lieuwe Anema, Lieuwe Dijksen, Linda, Lisanne Cramer, Loïc Jomat, Lolke Jouama, Lonnie Bregman, Lothar Sielmann, Lowell Mills, Luc kleiker, Luc te Marvelde, Lucien Brinkhof, Ludo Benoy, Luuk Punt, Lyanne Brouwer, M. de Ceuninck, M. Gieskens, M. Knijnsberg, M. Mackus, M.J. van der Flier, M.W. Dietz, Maaike Smelter, Maaike van Bodegom, Maarten Hotting, Maarten Sluijter, Maarten Sluijter, Maarten van Kleinwee, Maarten Verrips, Madeleine Postma, Magali Frauendorf, Malte Hoffmann, Manfred Brix, Manfred Temme, Manon van Wesel, Mao, Marc de Bont, Marc Nollet, Marc Raes, Marc Rapilliard, Marc van Leeuwen, Marcel Boerenkamp, Marcel Klootwijk, Marcel Ruppen, Marcel van Kammen, marcel van leeuwen, Marco Basso, Marco Tijs, Marco van der Velde, Marco Vriens, Mardik Leopold, Maria Schiffler, Maria Woortman, Marianne Wustenhoff, Marie-Jose Verbeeten, Mariet Verbeek, Mariëtta Peters-Dullaert, Marijn de Weijer, Mario Huizinga, Marion den Hartog, Marjanne Havinga, Marjolein Mooij, Marjolein Verdam, Mark Benders, Mark Collier, Mark de Vries, Mark Hoekstein, Mark Newell, Mark Schellekens, Mark Zevenbergen, Markus Eickmanns, Marnix Bosma, Marnix Jonker, Marten Peene, Marten Schmitz, Marten Sikkema, Marten Wesselius, Martijn Los, Martijn Salomons, Martijn van de Pol, Martijn van der Meij, Martijn van der Sluijs, Martijn van Oord, Martijn van Oord, Martijn Versluijs, Martin Bonte, Martin de Jong, Martin Elcoate, Martin Jennifer, Martin Kühn, Martin Peters, Martin Snaterse, Martin van de Reep, Martin Windels, , Martina Zalen - Arendse, Masha Leenen, Mathias Kramer, Mathis Vérité, Matthias Bogenschuetz & Sibylle Brandner, Matthias Bogenschütz, Matthias Feldhoff, Matthias Haupt, Matthijs Broere, Maurice van Laar, Maurice Willemsen, Maurits Karreman, Max, Meile Tamminga, Menno den Uijl, Menno Kuiper, Menno van Lopik, MERANGER, Merijn Loeve, Mervyn Roos, Micha Gijsbers, Michael Baldock, Michael Böing, Michael Deryckere, Michael Engbert, Michael Kopijn, Michel Klemann, Michel Wijnhold, Michiel Boeken, Michiel Elderenbosch, Michiel van Harten, Michiel van Schooten, Miedema, Miete, Miranda Berghuis, Mirjam van Waveren, Miro Camille, Moerman, MOFFELEIN, Monika Ballmann, Morten Helberg, Morten Martinsen, Morvan Kaelig, N. Veenstra, Nabu Wattwurm, Nadia Hijner, Nanda Scheerder, Nathalie Colpaert, , Naomi Huig, Nature Réserve of the Bay of Saint Brieuc, Nel Bekema, Nick Peeters, Nico de Kroon, Nico Omlo, Nico Schaafstra, Nicole Stöber, Niels Godijn, Nils Bunnefeld & Ilse van Opzeeland, Nils Helge Lorentzen, Norbert Roothaert, NSt, Nutte Veenstra, O.J. Werkman, , Oane Tol, Oebele Dijk, Ofra Carmi, Olaf Ekelöf, Ole Thorup, Olivier Sigaud, Olvin van Keeken, Oscar Verhoeven, Oskar Kenneth Bjørnstad, Otto de Vries, Otto Kwak, P van Tigchelen, P.A. van den Hoek, Parc Ornithologique du Marquenterre, Pascal Gijsen, Patrick Agterberg, Patrick Desgue, , Patrick Heuvelman, Patrick Keirsebilck, Patrick Snoeken, Paul Collins, Paul Evers, Paul Schrijvershof, Paul Shimmings, Paul ten Den, Paul Trumpf, Paul van Veen, Paul-August Schult, Payet Benjamin, Per Gylseth, Peter, Peter Bierens, Peter Brouwer, Peter Das, Peter de Boer, Peter de Klein, Peter Elfferich, Peter Erlemann, Peter Fitskie, Peter Hoppenbrouwers, Peter Kinsella, Peter Knight, Peter Maas, Peter Matthijssen, Peter Meininger, Peter Potts, Peter Pruisscher, Peter Roelse, Peter Siebelink, Peter Spierenburg, Peter Spierenburg, Peter Tibax, Peter van de Braak, Peter van der Meer, Peter van Herp, Peter van Horssen, Peter van Scheepen, Peter v.d. Brandhof, Peter Vercruijsse, Peter Vermaas, Peter Volten, Petra Manche, Petra Vollink, Phil Jones, Piet de Poorter, Piet Duiven, Piet Glas, Piet Hoedemaekers, Piet Pepers & Ida Snijder, Piet Schermerhorn, Piet van der Werf, Piet Zuidema, Pieter Breeuwsma, Pieter Dhaluin, Pieter Duin, Pieter-Wytze Venema, Pim Modderman, Pim Wolf, PINEAU, Piotr Majewski, Poelmans, Poncet, R de Greeff, R. Paulus, R.H.D. Lambeck, Raf Vervoort, Rafa García, Rafael Martig, Ralf Ellermann, Ralf Mullers en Jeroen Minderman, Reinhard Lühr, Reinier Smabers, Remco, Remco, Renate Visscher, René Beekvelt, Rene Oosterhuis, Rene Vos, Ria Lambregts, Ricardo Geertsema, Ricardo van Dijk, Richard Azier, Richard du Feu, Richard Smith, Richard Ubels, Rick 't Hart, Rienk Apperloo, Rienk Jelle Hibma, Rijmenans, Rik Kamps, Rik Nienhuis, Rinse van der Vliet, Rinus Dillerop, Rinus van der Reest, Rob Belterman, Rob Berkelder, Rob de Jonge, Rob Hoeben, Rob Lindeboom, Rob Sjouken, Rob Strucker, Rob van Veen, Rob Voesten, Rob Zweers, Robbin van Dijk, Robert Kwak, Robert Pell, Robert van der Meer, Robert van Tiel, Robin Gailly, Roel, Roeland Bom, Roely Bos, Roland en Masha, Roland-Jan Buijs, Rolf Baum, Romy, Romy Cartiere, Ron Hoekstra, Roon, Roos, Roos Kentie, Roos Piek, Roosma, Rosemarie Kentie, Roy Slaterus, Roy Verhoef, Ruben Fijn, Rudi Baetslé, , Rudolf Appel, , Rudy Fopma, Rudy Van Cleuvenbergen, Rutger Diertens, Ruud Altenburg, Ruud Brouwer, Ruud Costers, Ruud Costers, Ruud Lekkerkerk, Ruud van Beusekom, Ruud van der Helm, Ruurd Boonstra, Ruurd-Jelle van de Leij, S van Breukelen, Samyn Karina, Sander Bik, Sander Boks, Sander Elzerman, Sander Lilipaly, Sander Terlouw, Sander Veenstra, Saskia Verberne, Schutzstation Wattenmeer Hooge, Schutzstation Wattenmeer Langeneß, Sébastien Provost, Seraf van der Putten, Shirley OBrien, Siebe Bonthuis, Sieds Boersma, Sietse Los, Sije Schotanus, Sil Postma, Silke, Silke Backsen, Silvano Candotto, Simon Buckell, Simon Feys, Simon Post, Sipke Booi, Sita Posthumus, Sjaak Schilperoort, Sjek Venhuis, Sjerp Weima, Sjoerd Dirksen, Sjoerd Duijns, Sjoerd Hobma, Sjoerd Sipma, Sjoerdsma, Sjouke Scholten, Sönke Twietmeyer, Sören Lang, Spagnol Maxime, SSC-studenten 2004, SSC-studenten 2006, SSC-studenten 2009, Steef Steeneken, Stef Waasdorp, Stef Warmerdam, Stefan van Schaik, Stephanie van der Wel, Steve Geelhoed, Stijn Hofhuis, Suzanne Halters, Sven Prins, Sybrand de Bruin, Symen Deuzeman, Sytze Algera, T. Voortman, T. Walda, T. Wetselaar, T.M. Briggeman, T.M. van der Have, Taej Mundkur, Tamar Lok, Teade de Boer, Ted van der Knaap, Tereza Kralova, Th. Koopman, Theunis Banga, Thijs Fijen, Thijs Loven, Thomas Brandt, Thomas Brandt, Thomas Tietz, Thomas Verschut, Tijs van den Berg, Tim Audenaert, Tim den Outer, Tim Oortwijn, Tim Raats, Tim van Nus, Tim v.d. Meer, Tim Zutt, Tineke Prins, Tinus Knegt, Tirzah Brusse, Titia van Heusden, Tjalling Walda, Tolk Rob, Tom Damm, Tom van Spanje, Tom van Wanum, Ton Cuijpers, Ton van Schie, Tonio Schaub, Tony le Huu NGhia, Torsten Penkert, Tryntsje Albada, Uwe Norra, Valentijn S van Bergen, Valentine Kalwij, Verley, Victor Eggenhuizen, Viljo Kooij, Vincent de Boer, Viola Kimmel, Vogelwerkgroep Nijmegen, VRS Menork, W.S. Knol, W.F.G. Alblas, Wader Study Group, Walstra Bauke, Walter De Smet, Walter De Smet, Walter Van Kerkhoven, Walther Leers, Wannes Bos, Warner Bruins Slot, Wiebe Kaspersma, Wieger Meijer, Wiel Aelen, Wietse Smit, Wijnand van Buuren, Wilfred Alblas, Willem Bil, Willem Brandhorst, Willem Engering, Willem Renema, Willem van der Waal, Willem Vergoossen, William van Dieten, William van Lint, Wilma van der Laak, Wilson Westdijk, Wim Deeben, Wim Jager, Wim jongejan, Wim Tijsen, Wim van Boekel, Wintein Christoph, Wouter de Quant, Wouter Dijksman, Wouter Faveyts, Wouter van der Ham, Yann Jacob, Yorick Smakman, Ysbrand Galama, Yves Dubois, Yves Gevaert, Yves Pieters, Z. Jager, Zbigniew Kajzer, Zuzanna Pestka.
Formulier haalt reacties op...
